Sunat-sunat Dan Adab-adab Di Hari Raya - Selain solat sunat aidil fitri, ada banyak lagi perbuatan yang sunat dilakukan pada pagi hari raya tersebut. Contohnya mandi dan bersihkan diri, memakai pakaian cantik, makan dahulu sebelum solat dan banyak lagi.
Begitu juga dengan adab-adab pada hari raya. Contohnya wanita tidak dibenarkan memakai wangian yang kuat untuk ke masjid, cukup sekadar wangi yang boleh dihidunya sendiri.
Antara perkara sunat yang paling utama pada hari raya adalah solat sunat hari raya. Saya kongsikan niat solat sunat hari raya sebagai panduan.
1. Disunatkan mandi dan membersihkan diri (niat mandi sunat Hari Raya). Hukum sunatnya diqiyaskan dengan hukum sunat mandi Jumaat kerana Hari Raya ialah hari berhimpunnya manusia. Mana-mana waktu atau tempat yang berlakunya perhimpunan manusia, maka disunatkan mandi.
Bahkan disunatkan mandi kepada semua, samada yang ingin menghadiri solat Hari Raya ataupun tidak kerana mandi ini bertujuan untuk menzahirkan kecantikan.
Disunatkan membersihkan diri dengan mencukur buku-bulu pada tubuh, memotong kuku, menghilangkan bau-bau yg tidak menyenangkan dari badan dan pakaian dan memakai wangi-wangian.
2. Disunatkan makan dahulu sebelum solat sunat Aidilfitri (afdhal makan tamar dengan bilangan ganjil) jika tidak sempat makan di rumah, maka makan di jalanan, musolla dan sebagainya simbolik membezakan Aidilfitri dengan hari sebelumnya yg diwajibkan berpuasa. Manakala bagi Aidiladha, disunatkan makan selepasnya supaya makanan yg mula-mula dimakan pada hari itu ialah daging korban yg berkat. Anas radiyallahuanhu meriwayatkan, "Nabi SAW tidak keluar pada Aidilfitri sehinggalah Baginda memakan beberapa biji tamar, Baginda memakannya dengan bilangan ganjil." Riwayat Bukhari
3. Memakai pakaian yang paling bagus, walaupun bukan berwarna putih kerana tujuannya untuk menzahirkan nikmat. Tetapi jika warna putih maka terhimpun padanya dua sunat; pakaian yg bagus dan warna putih iaitu warna yg paling afdhal.
Disunatkan menghadirkan atau membawa anak-anak yang sudah mumayyiz untuk solat sunat Hari Raya.
4. Bertakbir. Takbir terbahagi kepada dua. Takbir mutlak atau mursal dan takbir muqayyad. Pada Aidilfitri, hanya disunatkan takbir mutlak sahaja.
1. Takbir mutlak atau mursal : Takbir yg dilaungkan pada bila-bila masa, di mana-mana sahaja tanpa terikat dengan solat.
-Waktu bermula pada kedua-dua hari raya iaitu aidil fitri dan aidil adha ialah selepas gelincir matahari iaitu masuknya hari baru iaitu selepas masuknya waktu maghrib. Berakhir setelah imam bertakbiratul ihram untuk solat sunat Hari Raya.
2. Takbir muqayyad : Takbir selepas menunaikan solat sama ada solat tunai mahupun qadha', fardhu mahupun sunat kerana takbir ialah syiar waktu. Takbir muqayyad selepas solat tidak disunatkan pada malam Aidilfitri menurut pendapat yg ashah dalam mazhab Syafie. Walaubagaimanapun, takbir yg bergema di masjid-masjid pada malam Aidilfitri tidaklah dianggap sebagai bidaah yg keji kerana ia boleh dianggap sebagai takbir mutlak dan bukan takbir muqayyad yg dikhususkan selepas solat.
-Waktu bermula dari subuh Hari Arafah iaitu 9 Zulhijjah sehingga asar Hari Tasyriq iaitu 13 Zulhijjah.
Tidak disunatkan takbir selepas sujud tilawah dan sujud syukur kerana kedua-duanya bukan solat.
*Ini semuanya bagi orang yang tidak mengerjakan haji. Bagi yang mengerjakan haji, maka bagi mereka ada hukum-hukum yang khas.
5. Pergi awal ke masjid bagi makmum, manakala bagi imam disunatkan untuk lewat sedikit sehingga tiba waktu untuk solat kerana mengikut perbuatan Nabi Muhammad SAW. Disunatkan bagi imam untuk melewatkan solat sunat Aidilfitri untuk memberi ruang kepada umat Islam untuk membayar zakat fitrah pada waktu yang afdhal iaitu sebelum solat, manakala disunatkan menyegerakan solat sunat Aidiladha untuk segera menjalankan acara korban.
6. Disunatkan berjalan dan melalui jalan yang berbeza ketika pergi dan ketika pulang. Tidak menaiki kenderaan melainkan kerana terdapat keuzuran seperti sakit, lemah dan jauh, maka tidak mengapa untuk menaiki kenderaan.
Disunatkan ketika pergi ke masjid untuk melalui jalan yang lebih jauh kerana pergi lebih afdhal daripada pulang. Supaya jalan-jalan yang dilaluinya menjadi saksi atas ibadatnya dan supaya memperbanyakkan pahalanya. Ini disunatkan dalam setiap ibadat seperti Solat Jumaat, Haji dan menziarahi orang sakit.
7. Disunatkan wanita untuk hadir ke kawasan Solat Hari Raya (walaupun berada dalam keadaan uzur dan tidak boleh solat, tetapi tidak dibenarkan masuk ke masjid kerana uzur). Tujuannya untuk menyaksikan kebaikan, doa umat Islam dan mendengar khutbah.
Tidak dibenarkan wanita memakai wangi-wangian melainkan yang baunya hanya memadai untuk dirinya sahaja.
8. Menghidupkan malam Hari Raya dengan solat, membaca Al-Quran, berzikir, berdoa dan istighfar. Sayyiduna Abu Umamah RA meriwayatkan bahawa Rasulullah SAW bersabda, "Sesiapa yang menghidupkan dua malam Hari Raya, maka hatinya tidak akan mati pada hari matinya hati-hati." Riwayat Ibnu Majah.
Yang dimaksudkan dengan 'mati hati' ialah keghairahan dan cinta terhadap dunia yg meresap masuk ke dalam hati. Ada beberapa pendapat lain; mati hati ialah kufur atau ketakutan pada hari kiamat. Berkenaan hadith ini, Imam an-Nawawi dalam al-Azkar menyebut bahawa status hadith ini dhaif. Beliau menyatakan lagi, "Tetapi hadith-hadith (yang membicarakan tentang) Fadhail (kelebihan amalan) dihukumkan bertasamuh: bertolak ansur padanya." Hadith dhaif boleh diguna pakai untuk Fadhail dan Targhib wa Tarhib (galakan dan ancaman) selagi mana ia tidak bersangatan dhaifnya atau maudhu': palsu.
9. Solat sunat mutlak. Tiada solat sunat khas sebelum dan selepas solat Hari Raya. Tetapi harus bagi selain imam untuk solat sunat (nafilah) mutlak pada Hari Raya selepas naiknya matahari sebelum menunaikan solat Hari Raya ataupun selepasnya (bukan dengan niat solat sunat sebelum dan selepas Solat Sunat Hari Raya). Kerana tiada yang lebih penting daripada solat. Abu Burdah, Anas, Al-Hasan dan Jabir bin Zaid solat sebelum keluarnya imam pada Hari Raya - Riwayat Baihaqi.
Adapun bagi imam, dimakruhkan baginya solat sunat sebelum Solat Sunat Hari Raya dan selepasnya kerana menyibukkan dirinya dengan perbuatan yang tidak penting pada ketika itu dan inilah yang diamalkan oleh Baginda SAW. Imam disunatkan datang lewat maka apabila tiba, disunatkan untuk menyibukkan diri dengan yang lebih penting iaitu Solat Sunat Hari Raya. Diriwayatkan daripada Ibnu Abbas r.a "Sesungguhnya Nabi SAW keluar pada Hari Aidilfitri, lalu solat dua rakaat (solat sunat Hari Raya), Baginda tidak solat sebelum dan selepasnya." Riwayat Bukhari.
Imam Syafie rahimahullah berkata, “Telah sampai khabar kepada kami, bahawa doa dimakbulkan pada 5 malam. Malam Jumaat, dua malam hari raya, malam awal Rejab dan malam Nisfu Syaaban.”
10. Sunat mengucapkan tahniah sempena Hari Raya seumpama ucapan تقبل الله منا ومنك , Taqabbalallahu minna wa minka" yang bermaksud, "Semoga Allah menerima amalan kami dan kamu." Inilah yg diamalkan oleh para Sahabat Nabi SAW sebagaimana yang diriwayatkan oleh Sayyiduna Jubair bin Nufair RA, "Apabila para sahabat Nabi SAW bertemu sesama mereka pada Hari Raya, mereka saling mengucapkan تقبل الله من ومنك." Kata Imam Ibnu Hajar al-Asqalani rahimahullah, sanad hadith ini hasan.
Oleh : Ustaz Ahmad Fahmi C Nordin
Begitu juga dengan adab-adab pada hari raya. Contohnya wanita tidak dibenarkan memakai wangian yang kuat untuk ke masjid, cukup sekadar wangi yang boleh dihidunya sendiri.
Antara perkara sunat yang paling utama pada hari raya adalah solat sunat hari raya. Saya kongsikan niat solat sunat hari raya sebagai panduan.
Niat solat sunat hari raya
Sunat-Sunat Dan Adab-Adab Di Hari Raya
Niat mandi sunat hari raya
Bahkan disunatkan mandi kepada semua, samada yang ingin menghadiri solat Hari Raya ataupun tidak kerana mandi ini bertujuan untuk menzahirkan kecantikan.
Disunatkan membersihkan diri dengan mencukur buku-bulu pada tubuh, memotong kuku, menghilangkan bau-bau yg tidak menyenangkan dari badan dan pakaian dan memakai wangi-wangian.
2. Disunatkan makan dahulu sebelum solat sunat Aidilfitri (afdhal makan tamar dengan bilangan ganjil) jika tidak sempat makan di rumah, maka makan di jalanan, musolla dan sebagainya simbolik membezakan Aidilfitri dengan hari sebelumnya yg diwajibkan berpuasa. Manakala bagi Aidiladha, disunatkan makan selepasnya supaya makanan yg mula-mula dimakan pada hari itu ialah daging korban yg berkat. Anas radiyallahuanhu meriwayatkan, "Nabi SAW tidak keluar pada Aidilfitri sehinggalah Baginda memakan beberapa biji tamar, Baginda memakannya dengan bilangan ganjil." Riwayat Bukhari
3. Memakai pakaian yang paling bagus, walaupun bukan berwarna putih kerana tujuannya untuk menzahirkan nikmat. Tetapi jika warna putih maka terhimpun padanya dua sunat; pakaian yg bagus dan warna putih iaitu warna yg paling afdhal.
Disunatkan menghadirkan atau membawa anak-anak yang sudah mumayyiz untuk solat sunat Hari Raya.
4. Bertakbir. Takbir terbahagi kepada dua. Takbir mutlak atau mursal dan takbir muqayyad. Pada Aidilfitri, hanya disunatkan takbir mutlak sahaja.
1. Takbir mutlak atau mursal : Takbir yg dilaungkan pada bila-bila masa, di mana-mana sahaja tanpa terikat dengan solat.
-Waktu bermula pada kedua-dua hari raya iaitu aidil fitri dan aidil adha ialah selepas gelincir matahari iaitu masuknya hari baru iaitu selepas masuknya waktu maghrib. Berakhir setelah imam bertakbiratul ihram untuk solat sunat Hari Raya.
2. Takbir muqayyad : Takbir selepas menunaikan solat sama ada solat tunai mahupun qadha', fardhu mahupun sunat kerana takbir ialah syiar waktu. Takbir muqayyad selepas solat tidak disunatkan pada malam Aidilfitri menurut pendapat yg ashah dalam mazhab Syafie. Walaubagaimanapun, takbir yg bergema di masjid-masjid pada malam Aidilfitri tidaklah dianggap sebagai bidaah yg keji kerana ia boleh dianggap sebagai takbir mutlak dan bukan takbir muqayyad yg dikhususkan selepas solat.
-Waktu bermula dari subuh Hari Arafah iaitu 9 Zulhijjah sehingga asar Hari Tasyriq iaitu 13 Zulhijjah.
Tidak disunatkan takbir selepas sujud tilawah dan sujud syukur kerana kedua-duanya bukan solat.
*Ini semuanya bagi orang yang tidak mengerjakan haji. Bagi yang mengerjakan haji, maka bagi mereka ada hukum-hukum yang khas.
5. Pergi awal ke masjid bagi makmum, manakala bagi imam disunatkan untuk lewat sedikit sehingga tiba waktu untuk solat kerana mengikut perbuatan Nabi Muhammad SAW. Disunatkan bagi imam untuk melewatkan solat sunat Aidilfitri untuk memberi ruang kepada umat Islam untuk membayar zakat fitrah pada waktu yang afdhal iaitu sebelum solat, manakala disunatkan menyegerakan solat sunat Aidiladha untuk segera menjalankan acara korban.
6. Disunatkan berjalan dan melalui jalan yang berbeza ketika pergi dan ketika pulang. Tidak menaiki kenderaan melainkan kerana terdapat keuzuran seperti sakit, lemah dan jauh, maka tidak mengapa untuk menaiki kenderaan.
Jabir r.a meriwayatkan, "Adalah Nabi Muhammad SAW apabila Hari Raya, Baginda membezakan jalan (pergi melalui jalan lain dan pulang melalui jalan lain). Riwayat Bukhari.
Disunatkan ketika pergi ke masjid untuk melalui jalan yang lebih jauh kerana pergi lebih afdhal daripada pulang. Supaya jalan-jalan yang dilaluinya menjadi saksi atas ibadatnya dan supaya memperbanyakkan pahalanya. Ini disunatkan dalam setiap ibadat seperti Solat Jumaat, Haji dan menziarahi orang sakit.
7. Disunatkan wanita untuk hadir ke kawasan Solat Hari Raya (walaupun berada dalam keadaan uzur dan tidak boleh solat, tetapi tidak dibenarkan masuk ke masjid kerana uzur). Tujuannya untuk menyaksikan kebaikan, doa umat Islam dan mendengar khutbah.
Tidak dibenarkan wanita memakai wangi-wangian melainkan yang baunya hanya memadai untuk dirinya sahaja.
8. Menghidupkan malam Hari Raya dengan solat, membaca Al-Quran, berzikir, berdoa dan istighfar. Sayyiduna Abu Umamah RA meriwayatkan bahawa Rasulullah SAW bersabda, "Sesiapa yang menghidupkan dua malam Hari Raya, maka hatinya tidak akan mati pada hari matinya hati-hati." Riwayat Ibnu Majah.
Yang dimaksudkan dengan 'mati hati' ialah keghairahan dan cinta terhadap dunia yg meresap masuk ke dalam hati. Ada beberapa pendapat lain; mati hati ialah kufur atau ketakutan pada hari kiamat. Berkenaan hadith ini, Imam an-Nawawi dalam al-Azkar menyebut bahawa status hadith ini dhaif. Beliau menyatakan lagi, "Tetapi hadith-hadith (yang membicarakan tentang) Fadhail (kelebihan amalan) dihukumkan bertasamuh: bertolak ansur padanya." Hadith dhaif boleh diguna pakai untuk Fadhail dan Targhib wa Tarhib (galakan dan ancaman) selagi mana ia tidak bersangatan dhaifnya atau maudhu': palsu.
9. Solat sunat mutlak. Tiada solat sunat khas sebelum dan selepas solat Hari Raya. Tetapi harus bagi selain imam untuk solat sunat (nafilah) mutlak pada Hari Raya selepas naiknya matahari sebelum menunaikan solat Hari Raya ataupun selepasnya (bukan dengan niat solat sunat sebelum dan selepas Solat Sunat Hari Raya). Kerana tiada yang lebih penting daripada solat. Abu Burdah, Anas, Al-Hasan dan Jabir bin Zaid solat sebelum keluarnya imam pada Hari Raya - Riwayat Baihaqi.
Adapun bagi imam, dimakruhkan baginya solat sunat sebelum Solat Sunat Hari Raya dan selepasnya kerana menyibukkan dirinya dengan perbuatan yang tidak penting pada ketika itu dan inilah yang diamalkan oleh Baginda SAW. Imam disunatkan datang lewat maka apabila tiba, disunatkan untuk menyibukkan diri dengan yang lebih penting iaitu Solat Sunat Hari Raya. Diriwayatkan daripada Ibnu Abbas r.a "Sesungguhnya Nabi SAW keluar pada Hari Aidilfitri, lalu solat dua rakaat (solat sunat Hari Raya), Baginda tidak solat sebelum dan selepasnya." Riwayat Bukhari.
Imam Syafie rahimahullah berkata, “Telah sampai khabar kepada kami, bahawa doa dimakbulkan pada 5 malam. Malam Jumaat, dua malam hari raya, malam awal Rejab dan malam Nisfu Syaaban.”
10. Sunat mengucapkan tahniah sempena Hari Raya seumpama ucapan تقبل الله منا ومنك , Taqabbalallahu minna wa minka" yang bermaksud, "Semoga Allah menerima amalan kami dan kamu." Inilah yg diamalkan oleh para Sahabat Nabi SAW sebagaimana yang diriwayatkan oleh Sayyiduna Jubair bin Nufair RA, "Apabila para sahabat Nabi SAW bertemu sesama mereka pada Hari Raya, mereka saling mengucapkan تقبل الله من ومنك." Kata Imam Ibnu Hajar al-Asqalani rahimahullah, sanad hadith ini hasan.
Oleh : Ustaz Ahmad Fahmi C Nordin
Rujukan :
al-Muktamad fi al-Fiqh as-Syafie, Dr. Muhammad Az-Zuhaili hafizahullah.
al-Azkar, Imam an-Nawawi rahimahullah
Fathul Bari, Imam Ibnu Hajar al-Asqalani rahimahullah
al-Muktamad fi al-Fiqh as-Syafie, Dr. Muhammad Az-Zuhaili hafizahullah.
al-Azkar, Imam an-Nawawi rahimahullah
Fathul Bari, Imam Ibnu Hajar al-Asqalani rahimahullah
0 Comments
Boleh komen jika mahu, boleh LIKE jika suka. TERIMAKASIH.